Zihinsel Döngüleri Kırmak – Bölüm 1: Davranışınızı Değil Önce İnançlarınızı Değiştirin...

Coffee Break Letters #49 - 03.07.2025

Bu yazı, “Zihinsel Döngüleri Kırmak” adını verdiğim ve 10 bölüm olarak planladığım serinin ilk bölümüdür. Seri boyunca amacım, işlem hatalarının arkasındaki psikolojiyi ortaya çıkarmak ve yüzeydeki davranışları değil, derindeki inançları dönüştürmek için farkındalık yaratmaya çalışmak olacak. Çünkü çoğu trader adayı bu işi teknik ya da temel analiz kullanarak bir strateji kurmaktan ibaret olarak görüyor. Ancak bu işte belirli bir yol katedenler strateji kurmaktan çok, stratejiye sadık kalmakta zorlanıyor ve bu zorluğun teknik değil, zihinsel olduğunun farkında bile değiller…

“Bilinçdışı olanı bilinçli hale getirmedikçe, hayatınızı o yönetecek ve siz buna kader diyeceksiniz.”
— Carl Jung

---

Bu ilk bölümde, işlem sırasında ortaya çıkan duygusal davranışların neden tekrar ettiğini, bu davranışları nasıl dönüştürebileceğimizi ve bunun neden yalnızca disiplinle çözülemeyeceğini anlatmak istiyorum.

Bazen bir trade sonrası ekranın başında kalırsınız. İçinizden bir ses: “Bir tane daha, bu sefer doğru yapacağım.” der. Ardından bir kayıp daha gelir. Ve kendinize verdiğiniz tanıdık söz: "Bir dahaki sefere ekranı kapatacağım. Daha disiplinli olmalıyım." Ama aynı şeyler tekrar, tekrar ve tekrar eder. Neden mi? Çünkü siz davranışla uğraşıyorsunuzdur, inançla değil. Aşırı işlem (Overtrading), intikam işlem açma (Revenge Trading), fırsat kaçırma korkusu (FOMO)… Ben bu üçlüyü “Bermuda Şeytan Üçgeni” olarak adlandırıyorum. Aslında bu ünlü terimler birer sonuçtur. Ve bu sonuçlarla mücadele etmek için çoğu zaman yüzeysel çözümler kullanılır/tavsiye edilir:

• Ekranı kapatmak

• Alarmları azaltmak

• Uygulamaları silmek

• İşlem öncesi nefes egzersizleri yapmak :)

Bermuda şeytan üçgeni ile başa çıkmak için bugüne kadar bu yöntemleri kullandıysanız kusura bakmayın ama olmaz. Bunlar kısa vadede fayda sağlayabilir. Ancak kalıcı değişim yaratmaz. Çünkü Bermuda Şeytan Üçgeni derinlerde yer alan inançlarımızın ürünüdür.

Eğer içinizde bir yerde şu düşünceler varsa:

• “Şimdi para kazanmalıyım.”

• “Bu işlemin sonucu kurduğum sistemin başarısını gösterecek.”

• “Terste kaldım trendi kaçırdım.”

• “Çok hızlı para kazanmaya ihtiyacım var.”

• “Aileme ve çevreme kendimi kanıtlamam gerekiyor.”

...o zaman mesele disiplin eksikliği değil, inanç düzeyinde çözümlenmemiş bir hikayedir.

İnsan aynı döngünün içinde neden takılı kalır? Gelin biraz bunu konuşalım.

Davranış değişiyor gibi görünse de, kaynak aynı kaldığı sürece farklı formlarda tekrar eder. Bir hafta revenge trade ortaya çıkar, sonraki hafta düşük kaliteli setuplar zorlanır. Çünkü davranışı değil, davranışı yönlendiren düşünceyi değiştirmek gerekir. Her gün aynı iç mücadele: yapma dersiniz, ama yaparsınız. Bu zihinsel mücadele, duygusal enerjinizi tüketir. Bir noktadan sonra ya motivasyon biter ya da tamamen oyunun dışına çıkılır.

Peki ne yapmak gerekiyor?

Anton Çehov’un çok sevdiğim bir sözü var: “İnsan, inandığı şeydir.” Gerçek dönüşüm, davranışı bastırarak değil; inancı değiştirerek başlar. Bunu yapabilmek için bugüne kadar okuduğum trade psikolojisi kitaplarının neredeyse tamamında karşılaştığım üç basit ama etkili adım var.

Size net olarak söyleyebilirim ki, ben bu üç adımı gerçek anlamda uygulamaya başlayıp, Bermuda Şeytan Üçgeni'nden büyük oranda kurtulduğum gün (tamamen kurtulmak mümkün mü? Samıyorum…), trade istatistiklerimde belirgin bir olumlu gelişme kaydettim.

Aşağıda bir çok soru cümlesi okuyacaksınız. Kendinize bu sorulara ek daha bir çok soru sorabilirsiniz. Bu sorulara vereceğiniz cevaplar ve sonuçları aslında sizin trade başarınızın temel taşlarıdır. Bunun farkında olmak bile bir adım ileri atmaktır.

1) Davranış Kalıplarınızı Fark Edin

-Kayıptan sonra mı işlem açıyorsunuz?
-Kaçırdığınız bir fırsattan sonra mı yoksa stop olduktan sonra mı daha fazla rahatsız hissediyorsunuz?
-Bazı piyasalarda ya da belirli günlerde kontrolünüz daha mı zayıf?

Bu psikolojik oluşumlar tesadüf değildir. Bizi aynı sona götüren yolda, tekrar eden ortak duygusal tepkilerimiz vardır. Size daha önceki yazılarımda da bahsetmiştim. Sadece işlemleri değil o anki düşüncelerinizi ve hislerinizi de kaydedeceğiniz bir trade psikolojisi günlüğü tutmaya başlayın. Bunu yapmak sizi kendi duygusal kalıplarınızı anlamaya ve kontrol etmeye yönlendirecektir. Bir trade psikolojisi günlüğü, sadece yaptığınız işlemleri değil, o anki zihinsel durumunuzu, duygusal tepkilerinizi ve kararlarınızı etkileyen dış faktörleri kaydetmenizi sağlar. Örneğin, bir kayıptan sonra neden aceleyle yeni bir pozisyon açtığınızı, belirli piyasalarda neden daha sabırsız olduğunuzu veya hangi günlerde disiplininizin zayıfladığını fark edebilirsiniz. Bu günlük, tekrar eden hatalarınızı ve duygusal tuzaklarınızı net bir şekilde ortaya koyar. Zamanla, bu farkındalık sayesinde daha bilinçli kararlar alabilir, duygusal tepkilerinizi yönetebilir ve trading performansınızı sürdürülebilir bir şekilde iyileştirebilirsiniz.

2) Davranışınız Altındaki İnancı Belirleyin

İşe sorgulamakla ve inançlarınızı tespit etmekle başlayın. Şu soruyu kendinize sorun:
“Bana bu davranışı tekrar ettiren hangi inanca sahibim?” Bu soru çok kilit bir sorudur. Bu inanç öyle güçlü bir inanış getiriyordur ki aynı hatayı bilerek ya da bilmeyerek farklı zamanlarda yapmanıza neden olur.

• Aşırı işlem için örnek inanç: “Ne kadar çok işlem, o kadar çok kazanma şansı.”

• İntikam işlem için örnek inanç: “Kaybettiklerimi hemen geri almazsam başarısızım.”

• FOMO için örnek inanç: “Bu fırsatı kaçırırsam, bir daha gelmeyebilir.”

Bu inançları fark ettiğinizde, artık onları sorgulayabilir ve yeniden çerçeveleyebilirsiniz:

• “Çok işlem, eğer düzgün çalışan bir sistem kuramadıysam daha çok hata ve kayıp demek.”

• “Kayıplar sürecin parçası. Benim görevim, zararı değil süreci yönetmek.”

• “Fırsatlar sonsuz. Birini kaçırmak beni eksiltmez.”

Ve bir soru daha:
“Bu inanç bana şu ana kadar neye mal oldu?”
Zaman, para, özgüven?

Bu sorulara vereceğiniz cevaplar sizi davranışlarınızın temelinde yatan inançları anlamaya ve dönüştürmeye yaklaştırır. Bu yanıtlar, hangi inançların size hizmet ettiğini ve hangilerinin sizi sabote ettiğini netleştirir. Örneğin, “Ne kadar çok işlem, o kadar çok kazanma şansı” inancının size zaman, para ve duygusal enerji kaybettirdiğini fark edebilirsiniz. Ya da “Bu fırsatı kaçırırsam, bir daha gelmeyebilir” düşüncesinin sizi aceleci ve plansız işlemlere sürükleyerek özgüveninizi zedelediğini görebilirsiniz. Bu farkındalık, inançlarınızı yeniden şekillendirmenize fırsat tanır ve yalnızca trade performansınızı değil, aynı zamanda zihinsel dayanıklılığınızı ve öz disiplininizi de güçlendirir.

3) Yeni İnancı Davranışa Dönüştürün

İnançlar fark edilerek değil; tekrar tekrar uygulama ve deneyim ile değişir. Yeni inancınıza uygun davranışlar sergileyerek eski alışkanlıkları zayıflatabilirsiniz.

Bu nasıl olabilir?

• İşlem öncesi sabit bir checklist uygulamak

• Günlük işlem sayısını sınırlandırmak

• Kazançların değil, sürecin peşinden koşmak

Yeni inançları davranışlara dönüştürmek çaba ve tutarlılık gerektirir. Örneğin, “Az ama öz işlem yapmak, bir sürü işlem yapmaktan daha iyidir” inancını benimserseniz, her işlem öncesi bir checklist uygulayarak bu inancı somutlaştırabilirsiniz. Veya günlük işlem sayısını sınırlandırmak, “Fırsatlar sonsuz” inancını destekler ve FOMO tuzağına düşmenizi engeller.

Sevgiler,

Çağan

---

Okuduğunuz için teşekkür ederim. Bu gönderi ve “Trading & Life” platformu herkese açıktır, paylaşıp bu platformu destekleyebilir ve yeni içeriklerden haberdar olmak için ücretsiz abone olabilirsiniz...”

---

*Uyarı: Bu yazıda ve platformda bulunan diğer içeriklerde paylaşımlarımın amacı, finansal okuryazarlığa katkıda bulunmak, piyasalar hakkında farklı bakış açıları sunmak ve özellikle teknik analiz temelli stratejiler konusunda farkındalık yaratmaktır. Bu paylaşımlar, kimseye al-sat tavsiyesi vermek için değil, beni takip edenlerin kendi sistemlerini oluştururken fikir edinmelerine yardımcı olmak için yapılmaktadır. Ayrıca, yatırım tavsiyesi vermeye yetkili olmadığımı da özellikle belirtmek isterim.

Benim kullandığım sistem, yıllarca süren çalışmaların, toplanan verilerin ve defalarca yapılan back testlerin sonucunda, kişiliğime, yaşam biçimime ve beklentilerime göre optimize edilmiş bir stratejidir. Yani tamamen bana özeldir ve bir başkasına %100 uyması mümkün değildir. Burada büyük resmi paylaşsam da, bu resmin altında birçok farklı proses yatmaktadır.

Piyasalar, disiplinsiz ve başkalarının yönlendirmesiyle hareket edenler için oldukça acımasızdır. Amacım, takip edenlerin bilinçsizce işlem yapmasını teşvik etmek değil, tam tersine kendi araştırmalarını yaparak bağımsız kararlar almalarına özendirmektir. Stratejimi anlamaya çalışmak yerine doğrudan işlem açmaya çalışıyorsanız, burada yanlış yerdesiniz. Yatırım, bilgi, sabır ve disiplin gerektirir. Bu bilinçle hareket eden herkes için paylaşımlarımın faydalı olmasını dilerim.

---

#Borsa #bist100 #Borsaistanbul #XU100 #teknikanaliz #Hisse #Forex #Kripto #Altcoin #Bitcoin #Ethereum #Dolar #trade #psikoloji #trading