Zihinsel Döngüleri Kırmak – Bölüm 3: Hatalı Davranış Döngüleri...
Coffee Break Letters #55 - 26.07.2025
"The game is not in the buying and selling, but in the waiting."
— Jesse Livermore"Letting your emotions override your plan or system is the biggest cause of failure."
— J. Welles Wilder Jr."The elements of good trading are (1) cutting losses, (2) cutting losses, and (3) cutting losses."
— Ed Seykota
Önemli traderların hepimizin duyduğu, yukarıda okuduğunuz farklı konulardaki bu sözleri, sadece ilham değil aynı zamanda bir uyarıdır: Zihin değişmeden sonuç değişmez. Pek çok usta trader, zihinsel oyunun teknik ve temel analizden daha belirleyici olduğunu yıllardır söylüyor. Bizlerde bu konuda kitaplar okuyor, videolar izliyor ve trade psikolojisini yönetebilmenin gücünü gerçek tradeler ile tecrübe ediyoruz. Peki bu akıl oyunlarının gerçekte ne kadar farkındayız ?
Bu yazı, “Zihinsel Döngüleri Kırmak” adını verdiğim serinin üçüncü bölümüdür. Serinin önceki yazılarına aşağıdaki linklerden ulaşabilirsiniz…
Bir işlem hatasından sonra kaç kez stratejinizi suçladınız? Ya da zamanlamayı, piyasa koşullarını, ekran başında geçirdiğiniz süreyi, SPK’yı veya BOFA’yı ? Eğer kendinize dönüp hiç şunu sormadıysanız, büyük ihtimalle yanlış yerden başlıyorsunuz:
“Bu davranışı yaparken neye inanıyordum?”
Çünkü çoğu hata, ekranda değil zihinde başlar ve çoğu çözüm teknik-temel analizde değil eski bir düşünceyi sorgulamakta gizlidir. İşte bu yüzden, başarılı trader’ların birçoğu teknik analizden çok zihinsel analiz üzerine çalışır. Çünkü bilirler ki mesele strateji değil, o stratejiye ne zaman ve nasıl sadık kalabildiğinizdir.
Zihnimizle sürekli bir diyalog halindeyiz. Ama bu diyalog çoğu zaman sessizdir. Kararlarımızı etkiler ama yüksek sesle konuşmaz. Ve biz de, davranışlarımızı yönlendiren asıl inancı fark etmeden, hep “neden yine aynı şeyi yaptım?” diye kendimize sorar dururuz.
Mesela:
Sürekli işlem açıyorsanız bu sadece sabırsızlık mı, yoksa “ne kadar çok işlem, o kadar çok şans” inancı mı?
Kayıptan sonra hızla yeni işleme giriyorsunuz. Bu öfke mi, yoksa “zararı geri almazsam başarısız olurum” inancı mı?
Bir fırsatı kaçırınca günlerce onu düşünmeye devam ediyorsunuz. Belki de arka planda “bir daha böyle bir fırsat gelmez” gibi bir korku çalışıyordur.
Bu düşünceler bazen o kadar içselleşmiştir ki, artık sorgulamayız bile. Ama asıl dönüşüm, o düşünceleri görünür yaptığınızda başlar. Çünkü inanç görünmeyen bir yazılımdır, davranışı yönlendirir ama kendini göstermez. Bir davranışı değiştirmek için önce o davranışı mümkün kılan inancı görmelisiniz ve bu inanca ulaşmanın en etkili yolu, davranıştan geriye doğru yürümektir. Basit ama güçlü bir yöntemdir. Örneğin:
Son beş işlem hatanızı düşünün.
Her biri için kendinize şunu sorun: “Bu hatayı yaparken, neye inanıyordum?”
Bu inancı yazın.
Ardından şunu değerlendirin:
Bu düşünce doğru mu, yoksa sadece ezber mi?
Bu düşünce bana hizmet ediyor mu, yoksa köstek mi oluyor?
Son olarak, bu inancın yerine geçebilecek daha işlevsel bir çerçeve oluşturun.
Örneğin aşırı işlem açıp “Ne kadar çok işlem, o kadar çok kazanırım" diye düşünüyorsanız, “win rate’imi düşüren bu işlem sayısı sadece riskimi artırıyor” gibi bir yeni düşünceyi değerlendirebilirsiniz. Çok fazla revenge trade açıp “Zararı geri almazsam rahat edemem" düşüncesi varsa, "Kayıp sürecin parçasıdır. Benim görevim geri almak değil, korunmak." gibi bir düşünce geliştirebilirsiniz. FOMO’ya kapılıp “Bir daha böyle bir fırsat gelmez, kaçıyor"" diyorsanız, “Piyasa her gün yeni fırsatlar sunar. Ben fırsatları yakalayabilecek bir sisteme sahibim. Stratejim dışında alım noktalarından alımlar yapmak, stratejim dışında noktalarda stop olmama sebep olacaktır" güzel bir düşünce şekli olabilir.
Bir düşünceyi fark etmek önemli bir adımdır. Ama yeterli değildir. Çünkü zihniniz, yıllardır tekrar ettiği düşünceyi doğal kabul eder ve siz her ne kadar “artık böyle düşünmeyeceğim” deseniz de, davranış anında eski yol kendini hatırlatır. Bunun sebebi, zayıf irade değildir. Sebep, sistemin henüz değişmemiş olmasıdır. Yeni bir inancı kalıcı hale getirmek için davranışla pekiştirmeniz gerekir. Zihninizi yeni rotaya alıştırmak için, günlük hayatta küçük ama tutarlı adımlar atmalısınız.
Aşağıda benimde uyguladığım bir kaç örnek vereceğim:
“Piyasada her gün fırsat var.” → Her gün yalnızca en iyi 2-3 fırsatı seçin. Diğerlerini bilinçli olarak bırakın.
“Zararı geri almak için sistem dışı işlem açmak beni daha da geriye götürür.” → Sağlam kayıptan sonra biraz mola verin, risk yönetimi ve disiplinden bir an bile ayrılmayın.
“Sürece sadık kalmak sonuçtan daha önemlidir.” → Sonuç ne olursa olsun plana sadık kaldığınız günleri ödüllendirin.
Yeni inançlar, uygulanabilir kurallarla desteklenmediği sürece zihin yine eski alışkanlıklara döner. O yüzden bu yolculukta bazı küçük sistemler kurmak büyük fark yaratabilir.
Örneğin:
“Her işlemden önce 4-5 maddelik checklist tamamlanmadan işleme girilmeyecek.”
“Günde maksimum 3 işlem açılacak.
“Kayıptan sonra ilk içsel tepkiler yazılmadan yeni işlem alınmayacak.”
Bu tür küçük sistemler, zihninizin içinde yeni yollar açar ve zamanla bu yollar, otoyola dönüşür. Otomatikleşir. Zihinsel dönüşümün en zor kısmı, kısa vadede karşılık alamamaktır. Doğru davranırsınız, ama kazanç gelmeyebilir. O anda eski sistem size seslenir: “Bak olmadı, dön eskiye...” Ama siz bilmelisiniz ki: "Ben sürece yatırım yapıyorum, sonuca değil." Çünkü asıl kazanım sadece TL değil, davranışsal tutarlılıktır. İçsel bir istikrar geliştirdiğinizde, ticari kazanç zaten onun ardından gelir.
Sevgiler,
Çağan
Okuduğunuz için teşekkür ederim. Bu gönderi ve “Trading & Life” platformu herkese açıktır, paylaşıp bu platformu destekleyebilir ve yeni içeriklerden haberdar olmak için ücretsiz abone olabilirsiniz...”
*Uyarı: Bu yazıda ve platformda bulunan diğer içeriklerde paylaşımlarımın amacı, finansal okuryazarlığa katkıda bulunmak, piyasalar hakkında farklı bakış açıları sunmak ve özellikle teknik analiz temelli stratejiler konusunda farkındalık yaratmaktır. Bu paylaşımlar, kimseye al-sat tavsiyesi vermek için değil, beni takip edenlerin kendi sistemlerini oluştururken fikir edinmelerine yardımcı olmak için yapılmaktadır. Ayrıca, yatırım tavsiyesi vermeye yetkili olmadığımı da özellikle belirtmek isterim.
Benim kullandığım sistem, yıllarca süren çalışmaların, toplanan verilerin ve defalarca yapılan back testlerin sonucunda, kişiliğime, yaşam biçimime ve beklentilerime göre optimize edilmiş bir stratejidir. Yani tamamen bana özeldir ve bir başkasına %100 uyması mümkün değildir. Burada büyük resmi paylaşsam da, bu resmin altında birçok farklı proses yatmaktadır.
Piyasalar, disiplinsiz ve başkalarının yönlendirmesiyle hareket edenler için oldukça acımasızdır. Amacım, takip edenlerin bilinçsizce işlem yapmasını teşvik etmek değil, tam tersine kendi araştırmalarını yaparak bağımsız kararlar almalarına özendirmektir. Stratejimi anlamaya çalışmak yerine doğrudan işlem açmaya çalışıyorsanız, burada yanlış yerdesiniz. Yatırım, bilgi, sabır ve disiplin gerektirir. Bu bilinçle hareket eden herkes için paylaşımlarımın faydalı olmasını dilerim.
#Borsa #bist100 #Borsaistanbul #XU100 #teknikanaliz #Hisse #Forex #Kripto #Altcoin #Bitcoin #Ethereum #Dolar #trade #psikoloji #trading
Yazılarının ilgimi çeken tarafı sürdürülebilir kazancın kapısını aralayacak davranışsal boyuta verdiğin önem ve sade,anlaşılır dilin.Belki de halı altına süpürdükkerimi, farklı anlamlar yüklediklerimi yazılarınla fark edişim... Kalemine sağlık ,Sevgiler...
Emeğinize sağlık çok teşekkürler